VẤN ĐỀ CHỦNG NGỪA TRẺ EM

Bác sĩ Hồ Văn Hiền

Cập nhật ngày 08 tháng 3 năm 2006

Hiện nay, cúm gà (avian flu or bird flu) vẫn được nhắc tới nhiều nhất. Cúm ở ḷai chim, gà, vịt , ngỗng  đă lan qua châu Âu và châu Phi, lan qua loài mèo và từng làm cho gần 100 người chêt. Hoa kỳ đang sản xuất sẳn 8 triệu liều thuốc chủng( cho người) căn cứ trên virus lấy ở Việt nam, với giá 250 triệu đô la, và đang t́m người t́nh nguyện để thử các vac xin này. Tuy nhiên,  những thuốc này phần lớn chỉ hiệu nghiệm đối với virus ở vùng Việt nam, khi qua các vùng khác, th́ virus cúm gà sẽ có thay đổi (đột biến , mutation), và Mỹ đang nghiên cứu phát triển một virus cúm gà thứ hai, căn cứ trên virus cúm gà lấy từ Indonesia.

Người ta cũng đang nghiên cứu những thuốc chủng khác chống những bịnh đang hoành hành như lao, sốt rét và ngay cả một số bịnh ung thư nữa. Gần đây, đă thí nghiệm thành công thuốc chủng ngừa virus papilloma (HPV) dùng cho các thiếu nữ, có thể sẽ bắt đầu ở các thiếu nữ 10-13 tuổi, trước khi có hoạt động tính dục . HPV có thể gây bịnh phong t́nh (sexually transmitted disease) genital wart (‘mồng gà’) và  99% ung thu cổ tử cung phụ nữ.

Sau đây là những thuốc chủng căn bản với những thay đổi trong cách dùng gần đây được Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) của Mỹ chấp thuận.

 

1. Về vấn đề chích ngừa bịnh Bạch hầu, Uốn ván, Ho gà , hiện nay chỉ dùng  loại DTaP (Diphtheria, Tetanus, acellular Pertussis). Trước đây, DTP loại thường [whole cell DTP] chứa những xác vi trùng ho gà c̣n nguyên [ inactivated cells of Bordetella pertussis,],  khác với loại mới acellular (vô tế bào) chỉ chứa những thành phần cần thiết để chủng ngừa mà không mang nội độc tố (endotoxin) của bịnh ho gà. DTaP. Được dùng ở Nhật trước đây nhiều năm trước khi dùng tại Mỹ. DTaP ít gây biến chứng hơn thuốc cũ DTP.

2. Một thuốc mới là Tdap, adolescent preparation, dùng để chủng ngừa bịnh uốn ván (tetanus), bạch hầu (diphteria) và ho gà (pertussis) , chích cho lứa tuổi 11-12 tuổi, hoặc cho thiếu niên từ 13 đến 18 tuổi chưa từng chích thuốc Td. Td là thuốc chích ngừa Tetanus  và diphteria, trước đây dành cho lứa tuổi 11 trở lên. Nay v́ các trường hợp ho gà càng ngày càng tăng trong lứa tuổi thanh thiếu niên, và thuốc chủng ho gà vô tế bào có vẻ an toàn cho lứa tuổi này,người ta kèm thêm thuốc ngừa ho gà với Td, làm ra Tdap (Tetanus toxoid, Reduced Diphteria Toxoid and  acellular Pertussis Vaccine, Adsorbed). Tên thương mải là Boostrix (hảng GlaxoSmithKline), hoặc Adacel của hảng Sanofi).

3. Về ngừa bịnh bại liệt (poliomyelitis).

    1. Kể từ 01 tháng 01 năm 2000, theo Ủy ban Cố Vấn về Thực hành Chủng Ngừa (Advisory Committee on Immunization Practices, ACIP) của Mỹ, chỉ nên dùng thuốc loại chích IPV mà thôi cho tất cả 4 liều cho trẻ em. Nên nhớ quyết định này chỉ có giá trị cho những điều kiện y tế và kinh tế đặc biệt của Mỹ. Những xứ khác có thể có những quyết định khác thích hợp với từng địa phương.

4. Thuốc chích ngừa bịnh trái rạ (bịnh chickenpox hoặc varicella) tên Varivax, lúc em bé ngoài 12 tháng nếu em bé chưa từng bị bịnh trái rạ. Trẻ 13 tuổi trở lên cần chích hai lần, cách nhau tối thiểu 4 tuần.

5. Thuốc ngừa vi trùng phế cầu khuẩn kêt hợp (pneumococcal conjugate vaccine/ MCV4)) để pḥng ngừa những bịnh do phế cầu trùng/ pneumococcus gây ra như nhiễm trùng máu (bacteremia), viêm màng  năo (meningitis) , nhiễm trùng tai giữa (otitis media),…Tên thương măi là Prevnar, chích lúc 4 liều: 2,4,6, 12-15 tháng. Trẻ dưới 24 tháng cần chích thuốc này.

6. Thuốc chích ngừa bịnh viêm gan siêu vi A (hepatitis A vaccine) nay được chích cho tất cả  trẻ từ 12 tháng trở lên ( thay v́ phải đợi đến 2 tuổi như trước) . Trước đây vaccine này chỉ được chích cho một số trẻ em có khả năng bị lây cao ( như đi du lịch ở nước có nhiều viêm gan A như Việt nam, một số tiểu bang như California, ), nay th́ chích cho mọi trẻ trên 12 tháng trên khắp nước Mỹ (routine vaccination.). Tên thương mải là VAQTA hoặc HAVRIX, hai lần, cách nhau tối thiểu 6 tháng.

7. Thuốc uống ngừa bịnh tiêu chảy do siêu vi trùng rotavirus là siêu vi trùng gây tiêu chảy rất phổ biến ở trẻ em.Thuốc này chứa siêu vi sống, để uống  (Live,oral, pentavalent rotavirus vaccine) nên không dùng được trong một số trường hợp như trẻ đang sốt, đang uống thuốc làm giảm đề kháng cơ thể như corticoid, đang bị ung thư, đang bị bịnh đường ruột..Cần cho BS biết những trường hợp này. Thuốc tên RotaTeq, uống ba lần, bắt đầu lúc 6-12 tuần, sau đó hai liều nữa cách nhau 4-10 tuần.Ṭa bộ 3 liều phải được uống trước khi trẻ đầy 32 tuần tuổi.

8. Thuốc tên Synagis (Palivizumab) của hăng MedImune để chích cho một số trẻ sinh thiếu tháng (premature babies), ngừa bịnh  sưng phổi do siêu vi RSV.(Respiratory Syncytial Virus).

9. Bịnh Lyme (Lyme disease) hiện nay có thuốc chích ngừa cho người trên 15 tuổi ở những vùng nhiều bịnh này (như Maryland ). Thuốc tên LYMErix.

10.  Thuốc  chủng ngừa cúm (chích). Trivalent inactivated influenza vaccine/TIV) cho trẻ em từ 6 tháng đến 23 tháng tuổi và cho tất cả những ai tiếp xúc nhiều với trẻ từ sơ sanh đến 5 tháng tuổi. Đầu năm nay, ACIP khuyến cáo nên chích ngừa  cúm cho tất cả trẻ em từ 2-5 tuổi. Vậy là từ mùa thu năm 2006, tất cả trẻ em Mỹ từ 6 tháng tuổi đến 5 tuổi đều được khuyến cáo nên chích ngừa cúm, trừ trường hợp đặc biệt không được chích (contraindications).

11. Thuốc chủng cúm uống (Live attenuated inflenza vaccine/LAIV),tên FluMist, chỉ cần xịt vào mũi, khỏi chích, cho người không có thai, từ 5-49 tuổi)

 

Hien V. Ho, M.D.