|
|
Từ
Darwin đến H5N1 Nguyễn thượng Chánh , DVM |
Virus bệnh cúm không ngừng biến hóa 1 cách khó hiểu được . Về căn bản, bệnh cúm do virus Influenza gây ra , và gồm có 3 nhóm ( type) chính : Influenza A , Influenza B và Influenza C . Trong 3 nhóm này, chỉ có Influenza A là quan trọng nhất vì nó là nguyên nhân của bệnh cúm ở các loài chim . Trong thực tế virus Influenza A rất phức tạp hơn người ta tưởng. Nó còn được chia ra làm rất nhiều nhóm phụ ( subtypes) bằng cách kết hợp 2 loại protein nằm ở mặt ngoài của virus . Đó là protein H (Hemagglutinin ) và protein N ( Neuraminidase ) . H có dưới 16 dạng và được đánh số từ H1, H2……H16 . N có 9 dạng và được đánh số từ N1, N2…N9 . Virus gây bệnh cúm gà Á châu H5N1 là virus có được qua sự kết hợp giửa H5 với N1.
Không những chỉ gây bệnh cho chim và gia cầm, virus Influenza A còn có thể gây bệnh cúm cho người, và 1 vài loại động vật như chó , heo, ngựa , hải cẩu và cá voi …Các chủng virus mang chữ số H1, H3, H5, H7, H9 và N1, N2, N7 đều có thể lây nhiễm bệnh cúm cho người . Đến giờ phút này thì chỉ có H5N1 là virus đáng sợ nhất vì nó gây tử vong hầu như 100% cho gia cầm và trên 50% cho người . Trong số các loài thủy cầm , vịt trời là ổ chứa tự nhiên ( carrier ) của mầm bệnh cúm . Cách sống thành từng đàn và sự di chuyển thường xuyên từ nơi nầy đến nơi khác là những yếu tố thuận lợi để đem gieo rắc virus đến các loài gia cầm khác . Tại Canada , các nhà khoa học đặc biệt quan tâm đến 2 chủng virus , đó là H5N1 hiện đang hoành hành châu Á và châu Âu , và virus H7N7 là tác nhân dịch cúm gia cầm xảy ra tại British Columbia,Canada vào mùa xuân năm 2004 vừa qua . H7N7 cũng có thể lây sang cho người và gây bệnh cúm ở thể nhẹ . Để có 1 mô hình chung về các chủng virus Influenza A mà loài thủy cầm có thể mang , Canada mới đây đã cho làm 1 cuộc xét nghiệm ( survey ) rộng lớn ở 7 tỉnh bang . Có tất cả 4.800 thủy cầm , mà đa số là các loài vịt trời khỏe mạnh đả được nghiên cứu . Người ta đã sử dụng que bông gòn ( swab) để lấy mẩu phân trong hậu môn của vịt và gởi về phòng thí nghiệm để tìm virus. Sau nhiều tháng làm việc , ngày 31 tháng 10, 2005 kết quả sơ khởi đã được đút kết và cho biết có 28 mẩu tại tỉnh bang Quebec và 5 mẩu tại tỉnh bang Manitoba cho thấy có dương tính với virus H5 . Cục kiễm tra thực phẩm Canada ( CFIA) lập tức trấn an dư luận và tuyên bố 1 cách chắc chắn là virus H5 nói trên không giống với chủng H5N1 Á châu . Phần kế tiếp là phải chờ thêm kết quả xét nghiệm coi virus có mang loại N nào . Vịt trời là loài vật mang trong mình virus Influenza A mà không bị bệnh . Trong cơ thể loài vịt , nhờ tác dụng của 1 loại enzyme đặc biệt nên virus mới có thể định vị được trong thành ruột . Tuy virus có phá hại thành ruột nhưng nhờ vận tốc tái tạo của tế bào ruột nhanh hơn vận tốc phá hại cho nên con vật không hề hấn gì . Đến 1 lúc nào đó , vì 1 lẽ bí hiểm của tạo hóa , virus tự nhiên thay đổi cơ cấu ,khoa học gọi là ngẩu biến ( mutation) và trở thành 1 dạng virus khác độc hại hơn nên có thể đi xâm lấn các vùng khác của con vịt và giết chết nó . Hiện tượng ngẩu biến đã tạo điều kiện cho virus thích nghi dể dàng vào môi trường mới đồng thời cũng giúp nó cơ hội để bành trướng thêm lên mãi . Phải chăng virus H5N1 đã theo đúng con đường của thuyết tiến hóa và chọn lọc tự nhiên mà nhà bác học Darwin đã đề xướng cách nay gần 2 trăm năm ?
.
Montreal,
Nov 03, 2005