Tản mạn về chữ Ăn   Nguyễn thượng Chánh & Nguyễn ngọc Lan

 

         Đọc chơi cho vui rồi bỏ qua…

 

 Tiếng Việt mình rất phong phú và rất đa dạng. Một tiếng hay một câu nào đó cũng có thể hiểu theo nhiều nghĩa, theo nhiều cách khác nhau, tùy theo địa phương, tùy Bắc, Trung, hay Nam , tùy cách nói, tùy lúc nói và cũng tùy theo giới nào nói nữa. Nào là hiểu theo nghĩa trắng, nghĩa đen, nào là tiếng lóng, nói theo kiểu mật khẩu cho riêng một vài người hiểu mà thôi. Đôi khi còn nói lái nữa, chẳng hạn như, khi gặp nhau nếu có ai hỏi thăm thì mình nói mình cũng vũ như cẫn (vẫn như cũ), hoặc Tết nhứt thì chúc nhau mạnh sự lòi (mọi sự lành). Một số chữ hoặc một số tên như Thu, Lan, Đức, Paul, Cự, Bắc, Đại, Mao, Thái, Lài, Môn, Tôn, Công, Tốt vv… chỉ cần thêm phía sau một hai chữ khác là cái tên đẹp đẽ ban đầu sẽ biến thành tục tiểu hết biết luôn! Nói lái là sở trường của người miền Nam . Càng trẻ thì càng tếu, thì nói lái càng dữ. Đàn ông con trai thường ưa nói lái hơn đàn bà con gái. Nói lái càng tục chừng nào thì càng đã miệng chừng nấy! Khả năng nói lái chịu ảnh hưởng rất nhiều của giáo dục gia đình, của tôn giáo và của môi trường sống chung quanh. Dường như não của con người có khả năng chọn lọc và lựa chọn (sélectif) những gì nó muốn hiểu thì hiểu, những gì nó muốn biết thì biết, và những gì nó muốn nhớ thì nhớ mà thôi, còn những gì nó không cần biết đến thì nó lờ đi. Bởi vậy trong cuộc sống hằng ngày thường xảy ra lắm chuyện ngộ nhận, hiểu lầm, có khi cười ra nước mắt. Ông nói gà, bà hiểu vịt là chuyện có thể xảy ra, đây chưa kể trường hợp bà nói thế để thử lòng hay để gài bẫy ông, nếu mình mà trả lời lạng quạng là có chuyện đó! Nói vậy mà không phải vậy, nội cái chữ ăn không thôi mà đôi khi cũng là đầu mối của nhiều thứ rắc rối trong cuộc đời, ăn đôi khi cũng không phải là ăn.

 

 

Ăn để sống, chớ không phải sống để ăn. Đây là câu thường được các nhà đạo đức phán ra để dạy đời thiên hạ.Trâu bò, chó mèo, gà vịt chim chóc gì cũng đều phải ăn cả. Ăn thức ăn gì? Người và heo ăn đủ thứ, ăn cái gì cũng được hay là loài ăn tạp. Chó mèo hùm beo là loài ăn thịt, còn trâu bò dê cừu là loài ăn cỏ. Ăn không no được gọi là ăn đói, còn ngược lại là ăn no. Ăn cũng biến thái theo thời gian và không gian.Thời ăn lông ở lỗ, người ta ăn những loại thức ăn ít cầu kỳ hơn ngày nay, cách biến chế món ăn cũng khác và đơn giản hơn. Đồ ăn mỗi nước mỗi khác. Cách nấu món ăn mỗi nhà cũng mỗi khác, và ít có bà nào chịu tiết lộ thật tình bửu bối làm món ăn của mình cho các bà khác biết, vậy có hỏi nhau cũng vô ích mà thôi! Bình thường thì có ba bữa ăn chính trong ngày, ăn sáng còn gọi là ăn điểm tâm hay ăn lót lòng, ăn lót dạ, kế đến là ăn trưa và chót là ăn chiều. Có người còn chơi luôn một bữa ăn tối, ăn khuya nữa! Cuối tuần mình muốn đổi gu, thì đi ăn cơm Tây, ăn cơm Tàu, ăn Dim Sum, còn làm biếng ở nhà thì ăn cơm tay cầm hoặc có gì ăn nấy. Thỉnh thoảng mình nổi hứng đi ăn cơm tiệm lạ miệng cũng thấy thích hơn là ăn cơm nhà hoài. Nếu phạm tội bị nhốt nằm khám thì đành phải ăn cơm tù chán phèo và đói meo. Các thầy trong chùa có khi chỉ ăn ngọ, hay ăn trưa mà thôi. Các nhà sư Thái Lan thuộc tiểu thừa, mỗi sáng phải ôm bình bát đi khất thực xin ăn, đồ ăn mặn, đồ ăn chay hay ăn lạt các thầy đều ok nhận hết. Sau lễ Phật thì cúng vong, mình ở lại ăn cơm chùa, khỏi phải trả đồng xu cắc bạc nào cả, nhưng cũng nên bỏ chút đỉnh tiền công đức tùy hỷ vào thùng cúng dường để chùa khỏi bị khánh tận sạt nghiệp khiến các thầy bị mất jobs hết! Có người ăn bằng đũa, có người ăn bằng muỗng nĩa, nhưng cũng có người chỉ bóc thức ăn bằng tay như người Ấn độ vậy. Hình như họ chỉ sử dụng có tay mặt để bóc đồ ăn mà thôi, còn tay trái thì dành để rửa hay để chùi đ… Có người ăn lấy ăn để vì đói, và cũng có người ăn no rồi mà vẫn phải ăn nữa để cho người khác được vui lòng. Có người ăn vì xả giao, rồi cũng còn có người ăn bằng con mắt, thí dụ như khi đọc được một quyển sách hay, người ta gọi đó là món ăn tinh-thần! Về cá tánh, có người thì ba hoa chích chòe hay nổ dữ lắm, còn có người thì ba xạo, cương ẩu hết biết, ăn to nói lớn không ngán sợ nể nang ai hết. Người thì bị ăn loi, ăn dao, ăn búa vì cà chớn quá hay đi giựt đào, gù vợ người khác! Có người lại hay ăn lạp xạp tối ngày để cho bớt sự buồn chán… Con nít đẻ ra, tháng đầu tiên thì ăn đầy tháng, được tròn 12 tháng thì ăn thôi nôi, bắt cục sôi hay cây viết thì biết sau nầy nó sẽ làm nghề gì (không chắc lắm!). Ngày nay, mỗi năm trẻ em đều ăn lễ sinh nhật của mình, lãnh ca đô cả đống, nghĩ lại tủi thân phận mình vì hồi nhỏ tui có bao giờ được ăn sinh nhật của tui lần nào đâu, chỉ có đi ăn đám giỗ, ăn đám ma hay ăn đám cưới của người khác mà thôi! Theo phong tục VN, mỗi năm đều có nhiều ngày lễ ngày vía cho người sống và cho cả người chết, thường thì những ngày lễ kỷ niệm nầy là những dịp để cùng nhau ăn nhậu cho thỏa thích, truyền thống nầy rất hay, cũng là dịp để anh em, bà con, họ hàng bạn bè gặp nhau một năm một lần để tâng bốc, tâm sự và có khi cũng để tuôn trút ra những chuyện gia đình luôn thể! Mua nhà mới thì phải làm tiệc ăn tân gia cho nó le, trước để nhận quà sau là để khoe của với người ta cho nó xôm tụ. Sau đó thì hai vợ chồng phải méo mặt ngày đêm ra sức kéo cày sạt gạch trong cả chục năm mới đủ tiền trả nợ thế chấp mọt ghê (mortgage)! Theo văn chương Cầu Ông Lãnh, thì ăn được xếp hàng đầu trong tứ khoái, đó là ăn, ngủ, ậy và ể, đây phải nói rõ là chuyện đớp hít ăn ngon, ăn sướng, ăn cho đã miệng mà thôi, tuy nói vậy chớ bốn cái tứ khoái nầy đều quan trọng như nhau, và có thể thay đổi thứ tự tùy theo người, theo hoàn cảnh, tuổi tác và sức khỏe của mỗi người nữa. Hồi trẻ thì tứ khoái rất mạnh, càng về già nó càng giảm đi lần lần để rồi tịt ngòi luôn. Bốn cái đó có hanh thông thì mới sống được, chớ nếu có một cái bị trục trặc là có chuyện đó. Các nhà đạo đức thiệt cũng như đạo đức giả, và các tôn giáo lớn thường hay khuyên con người cần phải kềm chế (control) ăn, ngủ và ậy, còn lại món ể thì họ tha cho, không đá động gì đến nó hết. Đối với các nhà sư Phật giáo, và các linh mục Công giáo nếu tu hành thật sự chính chắn thì họ cần phải giữ giới, không có quyền nghĩ tới cái vụ kia, phải cố gắng diệt dục để mau được đắc quả mà còn lên Thiên Đàng hay Niết Bàn gì đó!

  Ai cũng phải ăn hết, con nít đẻ ra 5-6 tháng răng cỏ vừa chốm nhú ra là bắt đầu ăn rồi. Bạ gì ăn nấy. Ăn suốt cuộc đời đến già răng cỏ rụng hết, gắn răng giả vô ăn tiếp. Đến khi ăn không nổi, hết muốn ăn nữa, nuốt không vô, thì con cháu chở tía vô giao cho nhà thương lo. Người ta đút ống vô bao tử bôm thức ăn vô, đút ống vô lỗ mũi cho tía thở, đút ống vô chim cho tía đé, nhét vaseline vào lỗ đ.. cho trơn để tía ể cho dễ. Người tía toàn là dây nhợ và ống không hà, thấy tội lắm, tía càng ngày càng ốm nhom ốm nhách như con tép chỉ còn da bọc xương mà thôi. Ngày nầy qua ngày nọ, tía nằm đó thoi thóp, ngáp ngáp mà hồn tía ở tận đâu đâu. Tía ơi, ngoài kia vòng tử sinh Samsara đang chờ đón tía đó! Ngày xửa, ngày xưa, có một thi sĩ bất cần đời nên đã nói thu ăn măng trúc, đông ăn giá, xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao, rượu đến gốc cây ta sẽ nhấp, nhìn xem phú quý tựa chiêm bao. Đây là sống theo kiểu thiền, sống nhàn hạ, gần gũi với thiên nhiên quả là hạnh phúc quá rồi, ganh đua làm chi cho khổ cho mệt, nhưng ngày nay thử hỏi có mấy ai thực hiện được như thế đâu! Hồi còn nhỏ mình thích chơi nhà chòi, nấu cơm ăn giả. Cũng có vài trò chơi mình chơi ăn thiệt, như đánh bài, đánh cờ chẳng hạn. Ăn thua không quan  trọng, miễn sao được vui là đủ rồi. Có khi cũng chơi ăn gian, gây lộn, ăn thua đủ với nhau rồi cũng huề cả làng mà thôi. Ăn nhầm gì ba cái lẻ tẻ đó! Có nhà có cửa vẫn hơn là đi ăn nhờ ở đậu, ăn dầm nằm dề nhà người khác bị chủ nhà chửi là thứ đồ ăn bòn, thứ đồ ăn hại. Kẻ ăn người ở trong nhà, khi được chủ giao cho đi chợ, thì có khi cũng ăn lời chút đỉnh, kiếm tí anh hai để ăn quà, ăn vặt…À, còn giải túc cầu World Cup vừa mới bắt đầu không biết trận sắp tới Đức có ăn nổi không đây? Đi ăn cưới, thì lúc nào cũng bắt đầu bằng mấy món ăn chơi, sau đó rồi mới tới mấy món ăn thiệt, sao không thấy mấy món ăn giả đâu hết nhưng ngược lại thì những lời đẩy đưa giả dối đầu môi chót lưỡi không thiếu gì. Lúc ăn, thì có người ăn nói tía lia, gắp xĩa lung tung lia lịa như ở nhà vậy. Cũng có người ăn nói rất bạt mạng bạo gan, nổ dữ lắm để bắt le, ăn ốc nói mò, ăn có nói không chê bai người nầy, kích bác người khác, móc lò người nọ, khoe mình, khoe của, khoe con, hình như chỉ có một mình họ là ngon lành, là chân lý còn tất cả người khác là đồ bỏ, là cỏ rác mà thôi! Ông già bà cả thường hay nói, ăn coi nồi ngồi coi hướng, đó là muốn dạy chúng ta khi ngồi vào bàn ăn, phải đàng hoàng dòm trước ngó sau cho đúng phong cách của người lịch sự, kính trên, nhường dưới. Miếng ăn là miếng tồi tàn, ý muốn nói cũng đừng vì một miếng ăn mà phải bán rẻ nhân phẩm. Trong nhiều gia đình cũng vì giành ăn mà anh em phải xích mích nhau, kiểu chị ăn cá em mút xương, chị ăn kẹo em mút cây… xảy ra không thiếu gì, có khi sân si nổi lên dám nói lẩy là: nè, lấy đi, ăn dọng gì ăn đi! Có gia đình thì đời cha ăn mặn đời con khát nước thì cũng đúng với quy luật thường tình của tạo hóa mà thôi. Nhà ăn tập thể là nơi công nhân xí nghiệp vào đó để dùng bữa. Ham ăn hốt uống là chỉ những hạng người du thủ du thực chỉ biết có ăn mà thôi, ngoài ra các thứ khác đều không quan trọng. Ăn cỗ thì đi trước còn lội nước thì đi sau, khôn thấy mẹ! Có người ăn ở bất nhơn thất đức, nhưng ngược lại cũng có người ăn hành ở liền (ăn hiền ở lành). Ăn đồng chia cho đủ để tránh gây gổ với nhau. Ở thôn quê, người ta ăn nói mộc mạc như ăn dằn bụng ba hột cơm rồi hãy ra đồng mần việc! Mấy bà già trầu thì hay rủa mấy cậu thanh niên, bộ tụi bây ăn phải đồ dơ của ai hay sao mà ngu quá vậy. Hèn chi, mới có lắm người ngu như thế nầy! Nói vậy thì đàn ông con trai Tây phương và VN ở thời đại văn minh bi giờ đều ngu hết hay sao vậy cà? Có đói bụng thì ăn lai rai vài cái bánh tráng mè dằn bụng cho chắc ăn, chờ cơm chín rồi mới vô ngồi bàn. Tại các xứ Âu Mỹ, đi làm thêm ngoài giờ quy định thì được ăn tiền phụ trội, tiền súp (supplémentaire), hay tiền ô quờ thêm (overtime), một giờ tính bằng một giờ rưỡi, hoặc bằng hai giờ. Khi bị mất việc thì được ăn tiền thất nghiệp, về hưu thì ăn hưu trí đến lúc già thì ăn tiền già, không có việc làm thì mình có quyền ăn tiền xã hội. Bạn là công chức, nếu lỡ chết thình lình thì bà xã được ăn tiền tử (death benefit), rồi còn ăn tiền bảo hiểm nhân thọ nữa cũng đủ trang trải chi phí tang lễ, bạn khỏi phải lo lắng thắc mắc làm chi cứ yên tâm nhắm mắt mà đi đi! Trên bàn ăn, nên ăn miếng nhỏ, ăn nhỏ nhẹ, ăn xong hãy nói để khỏi văng tùm lum làm mất thẩm mỹ ghê quá! Đi ăn buffet, nên lấy vừa đủ ăn, ăn cho nó lỗ chỉ khổ cái bụng mình, ăn hết mới đi lấy nữa, lấy nhiều ăn không hết bỏ tội chết đi! Ở xứ mình, cũng như ở hải ngoại, trào nào cũng có tệ nạn ăn hối lộ, lớn ăn theo lớn, nhỏ ăn theo nhỏ. Nạn bè phái, ăn chặn của công, ăn bòn, ăn rút tiền viện trợ, tiền cứu trợ là chuyện rất phổ biến như ăn cơm bữa vậy. Thực là ngồi mát ăn bát vàng, khỏe re! Mấy năm gần đây trong nước cũng như ở hải ngoại đã bộc phát ra dịch …quyên góp tiền từ thiện một cách ồ ạt vô tư lạ thường. Phải chăng cái dịch vụ kinh doanh từ thiện (charity business) nầy là một lối kiếm tiền mới mẻ đầy tính sáng tạo? Nào là giúp thiên tai bão lụt, trẻ mồ côi khuyết tật, người già mổ mắt, xây chùa, sửa nhà thờ, cất trường học, giúp đàn bà bị chồng vũ phu ngược đãi, thầy cô, bạn bè đau yếu vv…. Mạnh ai nấy quyên nấy góp, rất hăng hái, hồ hởi phấn khởi làm việc nghĩa hết mình hết mẩy thấy mà dễ nể… Ai dám nói dân mình không có giàu lòng nhân ái đâu? Lâu lâu cũng có xì ra vài vụ lem nhem nầy nọ, nhưng rồi thiên hạ ai cũng nghĩ đại khái là: “có ít còn hơn không!” hoặc là “người ta ăn thì còn, mình ăn thì mất”, hoặc “gieo nhân nào gặt quả nấy” theo tinh thần Phật Giáo, ý nói làm phước thì sẽ gặp phước vv…nên rồi đâu cũng lại vào đó thôi! Trong nước thì vợ công nhân viên biên chế (bên nầy Tây Mẽo gọi là permanent) thì ăn theo chồng. Những kẻ ăn trên ngồi trước lúc nào cũng hưởng nhiều quyền lợi và bổng lộc vì biết nguyên tắc ăn chia cho cấp trên cấp dưới, vui vẻ cả làng. Cũng có một hạng người háo danh ăn cơm nhà đi lo chuyện bao đồng của thiên hạ, lăng xăng rối rít chạy tới chạy lui cho ra vẻ ta đây. Cũng có người bợ đít, vác ngà voi ăn bã mía mong kiếm chút cháo! Làm chuyện gì thì cũng bị họ đòi ăn tiền trà nước, ăn tiền đầu tiền đít, ăn hai đầu, có khi gọt mình sát ván mà còn nói toàn là ơn với nghĩa không hà! Lúc đi vượt biên thì bị đòi ăn toàn cây, mà phải là cây ba số 9 (vàng Kim Thành). Có khi tiền họ đã lấy đủ nhưng ăn trớt không thèm giúp đỡ, có khi họ còn bỏ rơi mình ở lại một cách không kèn không trống nữa. Đúng là quân bất lương cái đồ ăn cướp! Sau 75, nhà nước hô hào chính sách ăn no mặc ấm, ăn chắc mặc bền sau nầy rồi mới có thể nói đến chính sách ăn ngon mặc đẹp, ăn sung mặc sướng được! Thời buổi khó khăn đó lo cái ăn cái mặc cũng đã hụt hơi rồi còn sức đâu mà làm những chuyện gì khác, lại có người bị xuống dốc đâm thất chí, đổi tánh trở thành ít ăn ít nói, lầm lầm lì lì suốt ngày để… suy nghĩ về hoàn cảnh, về thời cuộc, về nhân tình thế thái vv.., nhưng có người cũng biết an phận thủ thuờng, nín thở qua sông, chờ…Trong đời sống hằng ngày, đa số dân chúng VN phải chịu cảnh ăn dặm, ăn độn khoai mì, bo bo để cầm hơi, và cong lưng đạp xe đạp xe máy suốt ngày, nắng cũng như mưa. Nhờ cái môn thể thao exercise bắt buộc và bất đắc dĩ nầy mà rất tốt cho sức khỏe nên ít ai bị béo phì như tụi Tây tụi Mẽo! Ai ăn ngay nói thẳng dễ sinh mích lòng, dễ bị thiên hạ ganh ghét, và có khi còn bị trù ẻo nữa. Ăn nói tráo trở lật lộng là nói thế nầy mà lại làm thế kia! Cửa hàng ăn uống mọc lên khắp phố phường, sáng trưa chiều tối đều đầy nhốc người ngồi ăn nhậu, ăn tục nói phét, kẻ mạnh ăn hiếp kẻ yếu. Trong cảnh khốn cùng cũng còn có người thức thời, nhiều sáng tạo, nhảy ra làm ăn, trước thử làm chơi, sau thành ăn thiệt, người khác thấy vậy cũng nhào vô ăn có nhưng đâu phải là dễ gì… Dân kinh tế mới ùn ùn kéo về ăn bám thành phố, ăn bờ ngủ bụi gây cảnh xô bồ hỗn độn khắp nơi. Tệ nạn ăn trộm, ăn cắp, ăn cướp diễn ra hà rầm bất kể ngày đêm, nhất là trong các xóm bình dân có nhiều ngõ ngách ăn luồng ăn thông với nhau. Gái ăn sương, chị em ta, chị tình hay gà móng đỏ ăn mặc diêm dúa, tụ tập nơi các quán ăn quán nhậu mời mọc khách mua hoa. Bỏ cơm nhà ăn cơm chợ đổi món, ăn bánh trả tiền đổi bữa, dù trời nắng gắt bạn vẫn phải nhớ bận áo mưa đàng hoàng nghe bạn, nếu không dám bị bể ống khói bất tử hay mầm Sida ăn mòn tâm cang tì phế thận ắt phải thác thôi, chừng đó có ăn năn thì cũng đã muộn rồi! Có bạn có tí máu văn nghệ thì trốn vợ nhà, chạy tìm bò lạc chở đi.. ăn chè khoái hơn. Bà nhà biết được thì kể như bị ăn đòn. Ông dám ăn vụng thì bà cũng dám nhảy rào trả đũa, ông ăn chả thì bà ăn nem, huề cả làng! Tình hình như thế mà cũng có người nhờ tiền chôm chĩa nên họ dám ăn xài phung phí, ăn chơi phè phởn, họ chỉ biết ăn sung mặc sướng chớ đâu bao giờ chiụ ăn cực ăn khổ đâu. Có lẽ họ thấm nhuần câu tháng giêng là tháng ăn chơi, và theo họ thì trong năm chỉ có 12 tháng giêng để cho dễ tính dễ nhớ mà thôi. Ngược lại cũng có người nghèo tận xác đi, mì gói, mì Ramen, mì hành, mì hai cua, mì Kung Fu, mì ăn liền làm chuẩn, giúp họ ăn qua ngày cầm hơi đỡ dạ! Chùa chiền thì bị bọn ăn xin ăn mày vây kín suốt ngày. Đi chùa lễ Phật mà cũng có người chưa tỉnh vẫn còn mê, còn chấp ngã ăn nói khó nghe, mở miệng ra là Mô Phật nhưng hễ ai nói đụng tới mình thì sân si ùn ùn sụt sụt nổi lên. Đôi khi họ lại hay nói xấu người nầy, dèm pha chê bai kẻ khác, hơn thua nhau từng tiếng một, nói bóng nói gió, nói móc lò móc họng, nói cao nói thấp, quên cả Bát Chánh Đạo ở tận đâu đâu... Người ta nói thà ăn mặn nói ngay còn hơn là ăn chay mà nói dối! Chợ búa thì ê hề món ăn, có thứ ăn sống, ăn chín, có thứ ăn nóng, ăn lạnh, có thứ ăn khô, có thứ ăn nước. Hủ tiếu thì có người thích xào khô, nhưng cũng có người thích xào ướt, thường thì ăn khô trước rồi ăn ướt sau mới đúng điệu là kẻ sành ăn. Ăn sáng, ăn trưa, ăn chiều, ăn tối không sợ thiếu món nào cả! Cũng có người thừa nước đục thả câu, đầu cơ tích trử, có khi ăn phải thức ăn bẩn thì bị ngộ độc thực phẩm ngả bệnh cả lũ. Vậy, ăn uống phải cho cẩn thận kỹ lưỡng để khỏi bị chết oan vì bệnh tòng khẩu nhập! Có người cũng nghĩ là trong đời, ăn uống là ba cái chuyện lẻ tẻ ăn nhầm gì mà phải bận tâm. Trong gia đình cũng có những người ăn uống rất khó khăn, kén chọn nầy nọ, đòi hỏi đủ điều, hạch sách vợ con đủ thứ, tưởng mình là vua trong nhà. Nếu chẳng may ngả bệnh, lên máu, tiểu đường, sợ chết mới nghe lời bác sĩ chịu đấm ăn xôi ghép mình ép bụng miễn cưỡng ăn kiêng. Cũng có cha sao hay quá xá cở vì có thể bắt nạt vợ nhà làm việc thấy bà, còn mình thì phè phỡn ăn no ngủ kỹ, số sướng thật có lẽ cha nội nầy đẻ bộc điều hay vì nhờ kiếp trước khéo tu nên được hưởng quả kiếp nầy chăng? Có người thường có lộc ăn, bạn bè lôi kéo đi ăn nhậu suốt ngày hoặc được biếu xén đủ thứ món ngon vật lạ, có lẽ nhờ số tử vi có sao Lộc tồn, Thiên Trù, Hóa Lộc, Tấu Thư chiếu mệnh. Có cha thì phớt tỉnh ăn glê, không quan tâm đến thế sự thăng trầm, ăn sao cũng được, ăn ít ăn nhiều cũng vậy, không khen ngon mà cũng không chê dở, chán thấy mồ, có lẽ anh ta đang tu thiền hoặc đang bị bệnh tâm thần gì đó! Cũng có cha tánh cẩu thả, ăn ở bầy hầy, ăn trây ăn trét, khiến bà chị bực mình vì phải dọn dẹp trối chết, mệt thấy mồ tổ, sanh đổ quạu, cáu có điện xẹt bất tử cũng dễ hiểu mà thôi! Trong thảm cảnh vượt biên, rất nhiều đồng bào mình đã từng nếm qua rồi, ăn dụm để dành, được ăn cả ngã về không, năm ăn năm thua, có bao nhiêu tiền vàng đều chụm vô hết cũng chỉ vì hai chữ tự do vô giá (freedom is priceless). Có người thì tìm cách bán nhà bán cửa về quê cạnh sông cạnh biển ăn gửi nằm nhờ, ăn chực nằm chờ, ăn gió nằm sương nhà bà con để chờ có dịp là vọt liền lập tức. Nếu lỡ đi không lọt thì phải ủ tờ (ở tù), bị nhốt ở chấp pháp, bắt lao động thấy bà, nếu khéo chạy chọt đút lót thì được thả mau, còn xui hơn thì đôi ba năm nằm ấp, rồi cũng được thả về, nhưng phải làm tờ tự kiểm nay đã ăn năn hối cải, tui xin chừa, tởn lắm rồi. Được tạm tha trả về nguyên quán làm ăn, gom góp tiền bạc chờ ít lâu có cơ hội là lại… vọt nữa! Đúng là bắt cóc bỏ dĩa… Có người không may thì làm mồi cho cá mập ăn mất xác hoặc đi chầu Hà Bá Diêm Dương. Hồi hợp, lo âu mất ăn mất ngủ hổng kể xiết trong thời gian chuẩn bị nằm chờ ở nhà, thật là trần ai lai khổ, ngậm bồ hòn nuốt đắng, nín thở qua sông. Ngoài biển thì hải tặc Thái Lan muốn ăn tươi nuốt sống mình, nhảy qua ghe kiếm ăn, mã tấu súng ống dao búa đầy người, hãi hùng lắm bạn ơi, thiếu điều muốn tè tại chỗ. Mà đâu phải chỉ có một lần đâu, thằng nầy đi thì báo cho thằng khác đến ăn hàng tiếp. Các bà các cô khiếp quá phải lấy dầu lấy mỡ lấy cả đồ dơ, thoa trét khắp mình mẩy cho tụi nó ghê nó tởm mà tha cho. Cầu Trời, khẩn Phật, cầu Chúa, cầu xin Cô Cậu, xin người khuất mày khuất mặt hãy xót thương, phù hộ che chở cho tui tai qua nạn khỏi, ai giúp cũng welcome hết, nguyện khi thoát nạn sẽ xuống tóc ngay lập tức, ban ngày ăn chay ăn lạt, lần chuỗi niệm Phật một tháng không sót một ngày. Xin hứa danh dự mà! Có người ở nhà cũng tự hỏi, không biết ăn cái giãi gì mà bọn họ phải liều mạng trốn đi như vậy kìa? Cuộc đời thay đổi đổi thay, tới được bến bờ tự do, nhiều người bắt đầu lột xác cho hợp với phong cách của miền đất hứa, có người cũng đi quá đà….Luân thường đạo lý Đông phương đảo lộn nhường chỗ cho tự do cá nhân và giá trị kim tiền vật chất của xã hội Tây phương. Hai ba chục năm sau có người còn nuốt lời hứa buổi ban đầu, không nhớ vì sao ngày xưa mình phải khổ thân liều mạng bỏ xứ trốn đi tỵ nạn! Tại Canada nghe nói có người vừa ăn tiền xã hội và cũng vừa làm chui ăn gọn, lãnh tiền mặt khỏe ru bà rù! Có người ăn trắng mặt trơn không biết tiền của từ đâu mà họ sống phủ phê quá, ăn không ngồi rồi, nhàn rỗi đi ngồi lê đôi mách chuyện của thằng cha nầy con mẹ kia! Tại Bắc Mỹ, cũng có một số người xâm mình bất chấp luật pháp, mua nhà mới để trồng cỏ (cần sa) dưới hầm nhà (basement). Vốn một lời mười. Họ đi du lịch VN hà rầm (có người còn gọi đó là Việt cỏ), đi du lịch như đi chợ chớ đâu có phải cực khổ kéo cày kiếm ăn như bọn mình đâu. Ham chưa! Nói vậy chớ láng cháng bọn họ cũng bị đồng bọn hay băng đảng khác thanh toán cho ăn kẹo đồng như chơi vì ăn chia không điệu hoặc vì tranh ăn với nhau! Băng đảng xã hội đen gây khốn đốn khắp nơi, họ thường cắt máu ăn thề trung thành sống chết có nhau vv… Trai gái thời bi giờ thì ăn ở trước cho sướng đã, thử cho biết mùi đời coi có hợp gu không, sau đó mới tính tới chuyện cưới hỏi cho vừa lòng mẹ cha! Chuyện làm mai làm mối ăn đầu heo dường như hiếm thấy xảy ra ở cái thời buổi nầy! Mà theo giới trẻ thì hổng cưới hỏi thì cũng hổng có sao, đỡ rắc rối sau nầy, đúng với câu mà nhiều kẻ phải gió thường nói “Cưới hỏi là nguyên nhân của ly dị. Nếu hổng có cưới thì làm gì có ly dị được!” Khác với bọn trẻ ngày nay, tụi mình ngày xưa hễ lấy ai là để ăn đời ở kiếp với nhau, chớ có phải đâu vui thì ở còn buồn thì bye bye. Ngày nay đúng là con cái đặt đâu thì cha mẹ hoan hỷ ngồi đó đừng có lộn xộn! Ngày xưa chuyện vợ bé vợ mọn cũng rất phổ biến thường xảy ra hà rầm như ăn cơm bữa, đâu phải ai cũng… trắng trơn gì đâu. Mà cũng tại xã hội hồi đó chấp nhận trai năm thê bảy thiếp chớ biết sao bi giờ. Đâu phải ngày trước tụi mình hay ho gì hơn tụi nhỏ ngày nay đâu, cũng khắc khẩu, cũng xực nhau hà rầm, đấm bàn, đá ghế, chén dĩa bay vèo vèo, con cái khóc thé lên náo loạn cả xóm, cũng mầy mầy, tao tao, ông ông, bà bà, đồ nầy đồ kia, cho đỡ tức, rồi sau đó thì bà ngồi khóc xụt xịt ở nhà bếp, còn ông tịnh khẩu phì phà điếu thuốc ở salon, chờ sóng lặng gió êm, họ kéo nhau…lên giường làm lành với nhau, sáng ra nhìn mặt tủm tỉm cười mí nhau. Xí! Con cái bên nầy cũng khó dạy ghê, cậu ấm cô chiêu là vua con trong nhà mà, ăn xài thả cửa, ăn bận phủ phê theo mốt theo miết, có gì thì có bố mẹ lo, không lo ăn học đàng hoàng, không biết ăn năn hối cải, tối ngày ăn chơi, lêu lỏng, cà nhỏng khắp nơi, hay cãi bướng, ăn nói thì cộc lốc phan ngang bửa củi, toi toi, moi moi, you you ,me me không biết lễ phép chút nào hết. Cha mẹ nào dám cho tụi nó ăn bộp tay hay cho chúng ăn roi vào đít đâu, lỡ chúng gọi 911 kêu phú lích tới thì rắc rối lắm! Lỗi cũng tại tía má quá cưng chiều con, không biết dạy chúng mà thôi, ai biểu ham vui đẻ nó ra làm chi thì phải ráng chịu cho quen. Tuy nói vậy chớ phần đông con cái VN ở bên nầy rất chăm chỉ học hành, siêng năng nổi tiếng, rất thành công trong học vấn, ăn nên làm ra hết, làm Tây Mẽo phải lé mắt thán phục ganh tị người tỵ nạn VN quá đỗi. Cũng có đứa kiếm việc làm hoài mà không có đành phải ăn bám ở nhà cha mẹ vô hạn định chớ biết làm sao bây giờ, nó là con mình mà, nó còn ở với mình là mình có phước lắm đó, chớ nên than vắn than dài làm chi, nếu là Tây thì cha mẹ nhắc khéo biểu đứa nhỏ ra riêng, nhưng thường thì thằng nhỏ hay con nhỏ cũng tự động đi mướn apt ở riêng cho nó được tự do, để bố mẹ khỏi nầy nọ nực lắm, cuối tuần nếu hết tiền hết đồ ăn, đói quá thì vọt về cầu cứu với mommy! Trong đời sống gia đình, ăn chung hay ăn riêng cũng tùy…, đôi khi bà nhà lại nổi chứng biếng ăn bất tử, bạn hãy lén mở tủ lạnh coi 2 cái bánh bao mua ở phố tàu còn có đó hay không? Bạn hãy tự kiểm lại mình coi có làm gì cho bả hờn bả giận hay không? Ráng năn nỉ, quỳ hai gối chống hai tay chịu lỗi tưới hột sen, hứa lèo hứa cuội đại đi, thề bán sống bán chết đi, không sao đâu, bà chị cảm động quá, chỉ chờ có bấy nhiêu thôi, rồi bảo đảm bả sẽ lại ngồi bàn với bạn đó, vui vẻ cả làng rồi sau đó thì tịch tình tang đưa nàng vào cõi thiên thai! Còn có chị kia, không thấy chồng đâu cả, nhưng bụng chị càng ngày càng phìng to ra như trái ballon, không biết chị đã ăn nằm với ai vậy cà? Có lẽ quen ăn không quen nhịn mà lại quên uống thuốc nữa nên vướng phải cái bầu ráng mà chịu! Đúng là mình tò mò dòm ngó chuyện của người ta quá xá rồi đó nghen! Con nít nhỏ thấy người lớn đang ăn mà đứng nhìn lom lom cái miệng, bộ muốn ăn chực hay sao? Thức ăn vụng rơi rớt mà lượm lên ăn thì gọi là ăn mót. Hồi trước lúc còn ở bên nhà, tui thường nghe người lớn chế ngạo những đứa nhỏ nào vừa khóc rồi lại vừa cười ngay sau đó, là “lêu lêu mắc cở vừa khóc vừa cười ăn mười cục cức”. Bên này, đi ăn cưới, trước tiên là phải nhớ bỏ bao thơ tiền vào thùng, rồi ký sổ lưu niệm, sau đó thì xề qua chụp ảnh với cô dâu chú rể. Đôi trẻ chụp hình rất ăn ảnh như đôi tài tử Hongkong vậy, chả bì với hai bác như hai cây tre già xế bóng! Các vợ chồng già, con cái đã lớn đều đi hết rồi, buồn chán thấy mẹ nên lâu lâu bày đặt ăn mừng kỷ niệm 25 năm ngày cưới, ngày sinh nhật, rồi mừng ngày về hưu, lễ thượng thọ, lễ vàng (noce d’or), lễ bạc (noce d’argent) rồi lại lễ mừng vào xuân, vào hạ, vào thu, thậm chí có cặp còn tổ chức tiệc cưới của mình lại cho vui, hâm nóng lại tình già mà có người còn gọi là hấp hôn (chớ không phải hấp hối) hay tune up gì đó. Mục đích chính của ba cái vụ vừa kể là để các bạn già tụi mình có dịp gặp lại nhau ăn nhậu, đấu láo, nói chuyện tào lao đẩy đưa, hát cho nhau nghe, rồi ôm nhau nhảy nhót cho nó giãn gân giãn cốt để quên là mình già! Các bà thì được dịp công khai ăn diện, ăn bận coi cũng mướt mắt lắm, đeo toàn đồ giả, đi tới đi lui ẹo qua ẹo lại. Có bà, bận áo hở lưng, có bà hở ngực, có bà thì củng ca củng cởn thật là hết xẩy, rồi lại còn ỏn a ỏn ẻn chầm chậm bước lên sân khấu cất giọng oanh già hát bản Anh cho em mùa xuân, rất ăn khách, bên dưới thì từng cặp ôm nhau xà nẹo, dìu bước nhau lả lướt xập xình trong nhịp điệu tango. Còn ở các bàn thì thiên hạ cứ tự nhiên nói chuyện rần rần rào rào như cái chợ vậy.Vui lắm! Có chị ăn nói ngọt ngào truyền cảm nên thường được mời làm em xi (MC). Mấy anh chị đã bỏ nhiều công phu luyện tập, nhưng đôi khi hát cũng không ăn khớp với nhau làm cho ông thầy đờn lắc đầu xụ mặt buồn xo tiu nghỉu… Theo thời gian dám có nhiều anh chị hát ăn đứt ca sĩ thứ thiệt lắm đó, có người xấu miệng gọi các anh các chị ca sĩ mới nầy là “ca sĩ cậu mợ”? Rồi cũng có những ngày Chúa Nhật cả nhóm rủ nhau đi câu cá cho vui, ngồi chờ cả buổi, vừa mỏi lưng, vừa bị muổi cắn thấy mồ nhưng cá chỉ ăn bóng mà không có con nào chịu ăn mồi gì cả! Nghĩ lại ông bà mình rất chu đáo trong việc dạy con dạy cái. Nào là cá không ăn muối cá ương, con cãi cha mẹ trăm đường con hư. Nào là ăn cây nào rào cây nấy, uống nước nhớ nguồn, ăn trái nhớ kẻ trồng cây, ăn chắc mặc bền, khéo ăn thì no, khéo co thì ấm, ăn ít no dai ăn nhiều tức bụng, vv… Có người biết trọng lễ nghĩa, có trước có sau, nhưng cũng có những hạng người ăn cháo đá bát, ăn bớt, ăn hớt tiền công quỹ, ăn hối lộ công khai. Ăn chĩa là những ai không chịu xắp hàng như mọi người mà lại nhào vô ngang hông để giành đồ ăn. Ai ăn khỏe quá thì được so sánh ăn như Tạ Hầu Đôn. Còn ăn yếu quá thì gọi là ăn như mèo liếm vậy. Qua bên nầy hơn 26 năm rồi mà tui vẫn thỉnh thoãng khoái ăn sang (sáng ăn khoai). Hình như củ khoai lang, và củ khoai mì nó gợi lại trong tui những gì thân thương nhứt của quê hương. Khoai Tây đối với tui không là gì cả! Người ta thường nói đàn bà con gái thường ưa ăn hàng, ăn quà, ăn vặt hơn đàn ông con trai, không biết có đúng không? Nếu không phải thì thôi, xin các chị đừng bắt lỗi tui tội nghiệp! Khi lãnh lương, phải biết làm kế hoạch ăn tiêu trong tháng cho chắc ăn để khỏi bị thiếu hụt bất tử! Trong kỳ bầu cử vừa qua, hai ứng cử viên đã ăn miếng trả miếng rất sôi nổi, nhưng xét cho cùng cả hai cha đều nói phét hết, hứa lèo hứa cuội cho dân chúng ăn bánh vẽ để giành ghế tổng thống mà làm cha thiên hạ. Có ăn thì có chịu, có khi lên voi thì có ngày ắt phải xuống chó mà thôi, có gì lạ đâu. Chờ xem! Mua nhà mua xe thì bị người dẫn mối ăn tiền cò (commission), ăn tiền đầu, ăn huê hồng 5-7 %, đâu đâu cũng là đầu tiên tiền đâu. Vợ chồng son, ít thời giờ, nên ăn cơm tháng cho nó tiện. Lỡ thiếu tiền thì năn nỉ họ cho mình ăn chịu ít ngày, chớ không nên ăn quịt của người ta. Còn em út, bồi bếp nhà hàng thì ăn tiền bo tiền tip. Cờ bạc là bác thằng bần, đánh lớn thua lớn, đánh nhỏ thua nhỏ, đánh đâu thua đó, lỡ cháy túi thì có bọn cho vay ăn lời cắt cổ (1 ăn 10)! À, còn cái nầy nữa, các bạn nào có đi du lịch Bangkok nhớ tìm tiệm cơm đút ăn một lần cho biết với người ta. Nhà hàng được ngăn ra làm nhiều phòng nhỏ riêng biệt, vô đó sẽ có em đút cho ăn, kẹt một cái là không tiện cho mấy bà đi theo vì rắc rối lắm, biết mầm sao bi giờ? Người ta thường hay nói: ăn cơm Tàu, ở nhà Tây, lấy vợ Nhật Bổn là ba cái ước mơ của đàn ông trên đời này. Tui thấy nó không được đúng cho lắm. Ăn cơm Tàu, tui ăn hoài, món nào cũng như món nấy, toàn là mỡ dầu không hà, vừa ngán mà lại cũng vừa sợ cholesterol thấy mồ! Nhà Tây, thì tui cũng đang ở từ lâu, sướng thì sướng thiệt vì nhiều tiện nghi và rộng rãi, nhưng phải gìn giữ cho sạch sẽ ngăn nắp trong ngoài, chúa nhật thứ bảy lu bu hút bụi quét dọn trước sau trên dưới trong ngoài cũng mệt lắm đó chớ phải chơi đâu, mất mẹ nó hết cái weekend! Còn cái món lấy vợ Nhật thì tui bù trất chịu thua thôi, không hiểu các em Nhật Bổn có khác các em VN ở chỗ nào không mà sao thiên hạ có vẻ chiếu cố đến thế, tối lửa tắt đèn thì nhà ngói cũng như nhà lá mà thôi, riêng tui chủ trương không gì hơn cây nhà lá vườn, ăn cơm nhà vẫn hơn cơm tiệm đúng với câu: “Ta dìa ta tắm ao ta, dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn” hay “Chim quyên ăn trái nhản lòng, thia thia quen chậu vợ chồng quen hơi”!

 

Tiếng Việt thật là thâm thúy bao la và súc tích biết bao! Tui vẫn còn nhớ câu Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời trong một bài hát do ca sĩ Anh Ngọc hát từ lâu lắm rồi. Dù ở đâu cũng vậy, mình ráng gìn giữ tiếng mẹ đẻ của mình! Tiếng Việt còn thì dân Việt còn, nhưng đôi lúc tiếng Việt mình cũng phức tạp lắm. Khen cũng có thể là chê, là xỏ ngọt, nói vậy mà hiểu khác, nói vậy mà không phải vậy, nói xuôi phải hiểu ngược, nói có phải hiểu là không, y ngữ bất y nghĩa, nói xuôi nói lái hiểu theo nghĩa trắng nghĩa đen gì cũng được như yêu nhiều thì ốm, ôm nhiều thì yếu chẳng hạn! Cũng như một câu chuyện tui phịa sau đây: Số là có chị kia lối ngoài 30 tuổi, dẫn thằng con 9-10 tuổi từ ngoại quốc dìa VN thăm nhà. Sáng ra, thằng nhỏ ra cổng nhìn thấy một con chó có “2 cái đầu” kéo qua kéo lại một cách khó khăn mệt nhọc vô cùng, nó bèn trở vào nhà bảo mom ra xem ‘con chó có 2 đầu’. Ra ngoài, thấy cảnh tượng nầy, chị ta đỏ mặt và có vẻ hơi thẹn thùng bèn cắt nghĩa cho đứa con yêu dấu rằng đó là hai con chó nó đang cãi lộn nhau, cha hàng xóm nhà bên cạnh nghe vậy thấy ngứa cái lỗ tai bèn nói lớn lên: ‘không phải đâu cháu, hai con chó đang make love để có chó con đó cháu’! Bà mẹ đứa nhỏ bị sửa lưng bất tử, bèn đổ quạu và la lên: ‘Xí! cái đồ vô duyên, ăn nói hồ đồ, bộ anh cũng muốn cãi với tui nữa hả’?

          Đó các bạn thấy không, tiếng Việt mình nó phong phú ghê hồn chưa, chỉ có thế mà ai muốn hiểu sao thì hiểu./.

 

Montreal, June 30, 2006