Hỏi tuổi ông thuyền trưởng
và trả lời lạc đề
Nhân đọc báo Việt nam, thấy dư luận xôn xao về câu hỏi trong một kỳ thi toán cho trẻ 8 tuổi: “Trên tàu thuỷ có 45 con cừu. 5 con bị rơi xuống nước. Hỏi ông thuyền trưởng bao nhiêu tuổi?”
(image source: nguyenvantuan.org)
Tất nhiên là chúng ta không thể suy diễn tuổi ông thuyền trưởng từ chuyện tàu ông ta mất 5 con cừu. Ngay môt giáo sư y khoa gốc Việt ở Úc cũng bỉnh luận về câu hỏi này, mà ông chứng minh là “phi logic” không thể trả lời được.(1) Cũng giống như chúng ta không thể kết luận là ông tổng thống Kennedy có giỏi hay không căn cứ trên những tin tức về sự giàu có của gia đình ông, hay sắc đẹp và cách ăn diện của bà Jacqueline vợ ông. Câu hỏi thi này, do các nhà Tây học chuyên môn về giáo dục trong nước đặt ra, nhằm “nâng cao năng lực nhận thức và kĩ năng phát hiện vấn đề của học sinh, đồng thời rèn luyện kĩ năng đọc kĩ đề và suy nghĩ thấu đáo trước khi làm bài”. Câu hỏi có thể xuất phát từ nhà văn Pháp Gustave Flaubert (1821-1880), nhà văn “cầu toàn” luôn luôn đi tìm "le mot juste" (từ chính xác) cho câu văn của mình, và là tác giả của tiểu thuyết hiện thực nổi tiếng Madame Bovary, mà nhân vật là một người đàn bà ngoại tình.
Trong một bức thư gởi cho em gái tên Caroline, được khen học giỏi toán, ông thử tài cô em bằng cách nêu câu hỏi:
“Bởi em đang học hình học và phép lượng giác, anh sẽ cho em một bài toán: Một chiếc tàu đi biển, xuất phát từ Boston, chở đầy bông gòn, nặng 200 tấn. Tàu xuôi buồm về phía le Havre, cột buồm chính bị gẫy, có một người phụ tá thuỷ thủ trên lầu trước của sàn tàu, số khách trên tàu là 12 người, gió thổi Đông-Bắc-Đông, đồng hổ chỉ 3 giờ 15 chiều, lúc đó tháng 5.
Câu hỏi cho bài toán là ông thuyền trưởng bao nhiêu tuổi?”
(Puisque tu fais de la géométrie et de la trigonométrie, je vais te donner un problème : Un navire est en mer, il est parti de Boston chargé de coton, il jauge 200 tonneaux. Il fait voile vers le Havre, le grand mât est cassé, il y a un mousse sur le gaillard d’avant, les passagers sont au nombre de douze, le vent souffle N.-E.-E., l’horloge marque 3 heures un quart d’après-midi, on est au mois de mai… On demande l’âge du capitaine ?)(Correspondence)
Đây là một chuyện ngụ ngôn nhắc chúng ta đừng dùng khả năng suy luận, tính toán (có thể rất giỏi ) của mình để đi đến những kết luận không có cơ sở, khi những dữ kiện, số liệu được dùng không dính líu gì đến câu chuyện đang bàn cả. Tuy nhiên, hỏi các em 8 tuổi câu hỏi này không biết có hơi "ác" hay không?
Đa số trẻ em tiểu học Pháp trả lời bằng cách dùng các con số cho trong bài toán và cọng, trừ, nhân, chia để đi đến câu trả lời (sai) về tuổi người thuyển trưởng.
(1) http://nguyenvantuan.org/tin-tuc/bai-toan-con-cuu-va-ong-thuyen-truong.aspx#.U72StfldWSo
Cổ Nguyệt